“Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ – ΜΙΑ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ”

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΕΡΕΥΝΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΣΕ ΔΑΣΟΣ

Οι δασικές πυρκαγιές προκαλούν συνήθως τεράστιες καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον και στα δασικά οικοσυστήματα Καταστρέφουν στο πέρασμα τους περιουσίες (σπίτια, αυτοκίνητα, εργοστάσια, αποθήκες καυσίμων, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, γεωργικές καλλιέργειες, κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, μελισσοκομεία, κλπ) και πολλές φορές χάνονται ακόμη και ανθρώπινες ζωές. Οι συνέπειες όμως των δασικών πυρκαγιών δεν είναι μόνο αυτές που καταγράφονται αμέσως μετά την κατάσβεση τους αλλά είναι και πολλές άλλες ίσως πολύ μεγαλύτερες.

Γίνεται προφανώς εδώ αναφορά στη ψυχολογική και συναισθηματική απώλεια που νοιώθουν οι κάτοικοι των γύρω περιοχών, στην απώλεια του εδάφους, που στην ουσία αποτελεί απώλεια εθνικού εδάφους, στο κόστος αποκατάστασης, στον χαμένο χρόνο (έως και 100 χρόνια) μέχρι την αποκατάσταση, τις καταστροφές από πλημμύρες, που με μαθηματική ακρίβεια ακολουθούν τις πυρκαγιές, τις οικοπεδοποιήσεις κλπ

Ασφαλώς είναι καθήκον όλων μας να γνωρίζουμε όλες αυτές τις καταστροφές, να καταλάβουμε όλοι οι Έλληνες πολίτες ότι υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης και να απαιτήσουμε από την Πολιτική Ηγεσία και την Διοίκηση να πάρει τις ορθές αποφάσεις και να εφαρμόσει τη σωστότερη πολιτική, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και δεδομένα, χωρίς εγωισμούς, χωρίς υστεροβουλίες, χωρίς να λάβει υπ΄όψιν της τις συντεχνιακές υποδείξεις, χωρίς τεχνητές εντάσεις και αντιπαραθέσεις και βεβαίως περιμένουμε σ΄ αυτές τις αποφάσεις να βαρύνει η γνώμη των ειδικών επιστημόνων, ντόπιων ή ακόμη και ξένων προκειμένου να ανταποκριθεί το κράτος στο μέγεθος και την σοβαρότητα της κατάστασης.

Στην διαδικασία όμως της κατάσβεσης ένα κομμάτι των δασικών πυρκαγιών υπήρξε στη χώρα μας πάντοτε αλλά και σήμερα αρκετά παραμελημένο. Το κομμάτι αυτό είναι η έρευνα των αιτίων που προκαλούν τις πυρκαγιές. Μένει παραμελημένο καθώς η κύρια προσπάθεια όλων των δυνάμεων εστιάζεται στην κατάσβεση.

Ο προσδιορισμός του σημείου έναρξης της πυρκαγιάς και η διερεύνηση των αιτίων που την προκάλεσαν είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για μια επιτυχημένη εξιχνίαση.

Όταν ένας ερευνητής συνδυάζει την ικανότητα να βρίσκει το ακριβές σημείο έναρξης της πυρκαγιάς και να ερευνά τα αίτια που την προκάλεσαν με υπευθυνότητα, με επιμονή και σε βάθος μέχρι το τέλος, χωρίς να παραπλανάται από προφανή δήθεν αίτια, θα καταφέρει σίγουρα να φτάσει σε θετικό αποτέλεσμα.

Ξέροντας τα αίτια που προκαλούν τις δασοπυρκαγιές είναι δυνατόν να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα να ελαττωθούν όσο αυτό είναι δυνατόν.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΟΥΣ

Αυτό που πρέπει να γίνει σαν αρχική και σπουδαιότερη ενέργεια με την άφιξη της πρώτης ομάδας κατάσβεσης στο τόπο της πυρκαγιάς είναι η ανεύρεση του σημείου έναρξης της φωτιάς και η διαφύλαξή του.

Συνήθως τα πρώτα άτομα που φτάνουν στην πυρκαγιά είτε είναι πολίτες, είτε είναι πυροσβέστες, είναι τόσο απασχολημένοι με το έργο της κατάσβεσης και συγχρόνως ανημέρωτοι και ανεκπαίδευτοι στο συγκεκριμένο αντικείμενο, που καταστρέφουν όλα τα πιθανά στοιχεία και ευρήματα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διερεύνηση των αιτίων της πυρκαγιάς.

Όμως τα άτομα αυτά είναι οι άνθρωποι που θα μπορούσαν να συλλέξουν και να διαφυλάξουν τις περισσότερες πληροφορίες και είναι συγχρόνως οι καλύτεροι μάρτυρες της υπόθεσης.

Θα πρέπει λοιπόν όλοι όσοι ασχολούνται με την πρόληψη και καταστολή των δασοπυρκαγιών είτε είναι εθελοντές, είτε είναι τυχαία παρευρισκόμενοι πολίτες, είτε είναι επαγγελματίες δασοπυροσβέστες να μάθουν μετά από ειδική εκπαίδευση:

Να διεξάγουν μια αποτελεσματική πρώτη έρευνα.

Να προσδιορίζουν έστω και κατά προσέγγιση το σημείο έναρξης και τα πιθανά αίτια της πυρκαγιάς και να καθορίζουν την έκταση που θα πρέπει να διαφυλαχτεί και να ερευνηθεί συστηματικά. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι όταν η πρώτη ομάδα φτάσει στον τόπο της πυρκαγιάς, είτε αυτή είναι πλήρωμα Π.Ο. είτε όχι, η φωτιά έχει ήδη επεκταθεί ως ένα βαθμό και έχει ήδη απομακρυνθεί από το αρχικό σημείο (σημείο έναρξης). Το σημείο αυτό λοιπόν δεν χρειάζεται ούτε να βραχεί με νερό, ούτε να τσαλαπατηθεί με τα πόδια, ούτε να οργωθεί ή κάπως αλλιώς να διαταραχθεί με τρακτέρ, μπουλντόζα, σκαπανικά κλπ. Το σημείο αυτό όσο μικρό ή μεγάλο και αν είναι πρέπει να παραμείνει ανέπαφο, άθικτο και να ερευνηθεί για τυχόν στοιχεία που θα βοηθήσουν για την εξακρίβωση των αιτίων ή και των / του δράστη.

Να γίνει επίσης κατανοητό ότι η διαφύλαξη της παραπάνω έκτασης είναι αποκλειστικά δική τους ευθύνη.

Θα πρέπει επίσης να αναθέσουν σε κάποιον, υπεύθυνα την διαφύλαξη της έκτασης αυτής. Ο υπεύθυνος για την φύλαξη της έκτασης να μην επιτρέπει σε κανένα να εισέλθει εντός αυτής μέχρι την άφιξη του ειδικού για την έρευνα ανακριτικού υπαλλήλου.

Όλα τα στοιχεία που τυχόν έχουν υποπέσει στην αντίληψή τους θα πρέπει να γνωστοποιηθούν και να δοθούν εγγράφως ή να κατατεθούν σαν μαρτυρική κατάθεση στον ειδικό ανακριτικό υπάλληλο. Όσον αφορά τους ειδικούς ανακριτικούς υπαλλήλους, που θα ασχοληθούν με το αντικείμενο αυτό, θα πρέπει να υπάρξει διαδικασία επιλογής, που να προβλεφθεί με νόμο, να αφορά κάθε διαμέρισμα ή κάθε νομό της χώρας και το αντικείμενο αυτό να αποτελεί αποκλειστική τους απασχόληση και αρμοδιότητα, τουλάχιστον τους θερινούς μήνες των δασοπυρκαγιών. Όσον αφορά την ειδικότητα που θα πρέπει να έχουν και την Υπηρεσία στην οποία θα ανήκουν, αυτό είναι θέμα γνώσεων και αξιοκρατικής επιλογής. Θα μπορούσε πάντως να είναι ομάδα από άτομα της Δασικής Υπηρεσίας και της Αστυνομίας ή της Π.Υ. Προϊστάμενός της ομάδος θα μπορούσε να ορισθεί ο περιφερειάρχης, ο Π.Σ.Ε.Α. του Νομού ή καλύτερα ο εισαγγελέας. Πάντως τα άτομα αυτά θα πρέπει να έχουν αυξημένα τα χαρακτηριστικά της τιμιότητας, της ειλικρίνειας, της αυτοθυσίας και αυταπάρνησης, να είναι ευφυή, παρατηρητικά, φιλεργατικά, να γνωρίζουν καλά τα δασικά και τα φυσικά οικοσυστήματα, την σχετική νομοθεσία και να παρακολουθήσουν οπωσδήποτε μία ειδική εκπαίδευση ή σεμινάριο όπως το αντίστοιχο “Wildfire origin and Cause Determination”,P-151 του National Wildfire Coordinating Group των Η.Π.Α.

Απαραίτητη θεωρείται η γνώση των παρακάτω αντικειμένων.

ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΑΙΤΙΩΝ

Ι. Συμπεριφορά πυρκαγιάς.

Μια προσεκτική παρατήρηση και εκτίμηση της επίδρασης που έχει η πυρκαγιά πάνω στα φυσικά αντικείμενα που βρίσκονται στο ύπαιθρο (δέντρα, πέτρες, χόρτα κλπ) αλλά και στις ανθρώπινες κατασκευές (φράχτες, κολώνες, τοίχους κλπ), μπορούν να δώσουν σε έναν ειδικό ερευνητή την αιτία μιας δασοπυρκαγιάς και την κατεύθυνση που είχε η φωτιά όταν περνούσε από το συγκεκριμένο σημείο.

Ο βαθμός καταστροφής των αντικειμένων αυτών μπορεί να βοηθήσει να προσδιοριστεί η φύση και το είδος της φωτιάς. Η ικανότητα αναγνώρισης καμένων υλικών (δεικτών) και η γνώση βασικών αρχών της συμπεριφοράς της πυρκαγιάς μπορούν να βοηθήσουν τον ειδικό ερευνητή να προσδιορίσει την περιοχή της αρχικής εστίας και ίσως ακόμη και το ακριβές σημείο από το οποίο άρχισε η φωτιά.

Η συμπεριφορά της πυρκαγιάς και οι βασικές αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται αποτελούν λοιπόν απαραίτητη γνώση για έναν ειδικό ερευνητή αιτιών πυρκαγιών.

Όλοι γνωρίζουμε τους τρεις βασικούς παράγοντες που πρέπει να συνυπάρχουν για να έχουμε άναμμα και διατήρηση της φωτιάς. Οι τρεις αυτοί παράγοντες που αποτελούν το λεγόμενο τρίγωνο της φωτιάς είναι :

α) η καύσιμη ύλη

β) η θερμότητα

γ) η παρουσία οξυγόνου.

Οι τρεις αυτοί παράγοντες μπορούν να διαφέρουν ή να αλλάξουν κάθε φορά, με αποτέλεσμα να αλλάξει και η συμπεριφορά της πυρκαγιάς. Επίσης όλοι γνωρίζουμε τους τρεις τρόπους με τους οποίους μεταφέρεται η θερμότητα που είναι :

α) Με ακτινοβολία (που έχει σαν συνέπεια την προθέρμανση και την ξήρανση της καύσιμης ύλης, καθώς και την αύξηση της έντασης και της καταστροφής).

β) Με ρεύματα αέρος (που έχει σαν συνέπεια την προθέρμανση της καύσιμης ύλης, την μετάδοση της πυρκαγιάς στον ανώροφο, που είναι μεγαλύτερη στην κεφαλή της πυρκαγιάς, επηρεάζεται από την κλίση του εδάφους, κλπ).

γ) Με επαφή (που δεν έχει μεγάλη επίδραση στις δασικές πυρκαγιές και στο μόνο που επηρεάζει είναι σε περίπτωση καύσης βαρέων καυσίμων υλών)

Όμως τρεις ακόμη παράγοντες επιδρούν την συμπεριφορά των δασικών πυρκαγιών, προστίθενται στο γνωστό τρίγωνο της φωτιάς το επηρεάζουν και πρέπει ο ειδικός ανακριτής να τους γνωρίζει πολύ καλά. Οι παράγοντες αυτοί περιγράφονται με συντομία παρακάτω:

α) Τα χαρακτηριστικά της καύσιμη δασικής ύλης, μπορούν να επηρεάσουν την συμπεριφορά της πυρκαγιάς ανάλογα με την υφή και το μέγεθός της (π.χ. ελαφριές καύσιμες ύλες καίγονται ευκολότερα και ταχύτερα και προκαλούν γρήγορη εξάπλωση), την συσσώρευση και την κατανομή της (π.χ. όσο πιο ομοιόμορφη και συνεχόμενη κατανομή καύσιμης ύλης έχουμε, τόσο μεγαλύτερη και γρηγορότερη ανάφλεξη και πλήρη καύση έχουμε, ενώ όσο πιο πολλές διακοπές της βλάστησης υπάρχουν τόσο περισσότερες είναι οι αλλαγές στην ταχύτητα εξάπλωσης και την ένταση της πυρκαγιάς. Από την άλλη πλευρά όσο μεγαλύτερες ποσότητες είναι συσσωρευμένες σε μια έκταση τόσο η ένταση και η ταχύτητα της πυρκαγιάς αυξάνει) καθώς και την υγρασία την οποία περιέχει (διαφορετικές συγκεντρώσεις υγρασίας στην ίδια καύσιμη ύλη έχουν σαν αποτέλεσμα την διαφοροποίηση της συμπεριφοράς της πυρκαγιάς).

β) Τοπογραφικές συνθήκες που μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά της πυρκαγιάς ανάλογα με την έκθεση ως προς τον ορίζοντα (διαφορετική συγκέντρωση καύσιμης ύλης), την κλίση (εξαπλώνεται γρηγορότερα προς τα ανάντη παρά προς τα κατάντη), την διαμόρφωση του εδάφους (βαθιές ρεματιές, στενά φαράγγια, πλατιά φαράγγια, ράχες, διάσελα κλπ), το υψόμετρο (σύνθεση της βλάστησης κλπ), τα διάκενα φυσικά ή τεχνητά (λίμνες, ποτάμια, φράγματα κλπ).

γ) Μετεωρολογικές συνθήκες που αποτελούν ένα από τους μεγαλύτερους και σπουδαιότερους παράγοντες στην ένταση και την ταχύτητα εξάπλωσης της φωτιάς. Σπουδαίος μετεωρολογικός παράγων είναι ο άνεμος ο οποίος κατευθύνει ή αλλάζει τη διεύθυνση της πυρκαγιάς και ο οποίος δεν είναι στατικός παράγων αλλά μεταβάλλεται συνεχώς. Καθορίζει την ένταση της φωτιάς και αποτελεί την αιτία για απότομες αλλαγές, δίνες, στροβιλισμούς κλπ Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η φωτιά δημιουργεί από μόνη της ρεύμα αέρα που πολλαπλασιάζει την ήδη υπάρχουσα ένταση. Δημιουργεί το φαινόμενο των πολλαπλών εστιών ή Spotting, που μπορεί να ξεγελάσει έναν αρχάριο και να νομίζει ότι υπάρχουν πάρα πολλά σημεία έναρξης της πυρκαγιάς στην ίδια περιοχή και σε ακτίνα από 500 έως και 1000 μέτρα από το υπάρχον μέτωπο της κύριας πυρκαγιάς. Θα ήθελα να σταθώ λίγο στο φαινόμενο των πολλαπλών εστιών ή Spotting για να τονίσω ότι χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή αφού δημιουργεί καινούργιες εστίες έναρξης της πυρκαγιάς, που είναι δυνατόν να παραπλανήσουν τον ερευνητή διότι μελετώντας τις νομίζει κανείς ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές διευθύνσεις πορείας της πυρκαγιάς και πολλά σημεία έναρξης. Αλλος ένας μετεωρολογικός παράγων είναι η θερμοκρασία, η οποία επηρεάζει τη σχετική υγρασία, την ατμοσφαιρική αστάθεια, τα κατακρημνίσματα (βροχές, χαλάζι κλπ), τους ανέμους.

Τα ίχνη της καύσης τα οποία παραμένουν και αποτελούν δείκτες αναγνώρισης και εξαρτώνται από τους παραπάνω παράγοντες είναι διαφορετικά, ανάλογα με τη θέση τους σε σχέση με τα τρία κύρια μέρη της πυρκαγιάς που είναι η κεφαλή, τα πλευρά και η ουρά.

Στην κεφαλή της πυρκαγιάς οι φλόγες γέρνουν προς το μέρος της βλάστησης και έχουμε τη μεγαλύτερη καταστροφή.

Στην ουρά της πυρκαγιάς η φλόγα γέρνει στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που είναι η βλάστηση και έχουμε λιγότερη ζημιά.

Στα πλευρά της πυρκαγιάς η κατάσταση είναι όπως περίπου στην ουρά της πυρκαγιάς αλλά με λίγο μεγαλύτερη καταστροφή, αφού και στη περίπτωση αυτή οι φλόγες τείνουν να γείρουν προς την πλευρά της καμένης έκτασης.

Σαν ανακεφαλαίωση όλων των παραπάνω μπορούμε να πούμε ότι:

Οι δασοπυρκαγιές είναι μικρές στο αρχικό στάδιο και αυξάνουν σε μέγεθος και ένταση.
Η καταστροφή του σημείου έναρξης είναι συνήθως πολύ μικρότερη από ότι στην κεφαλή της φωτιάς.
Οι ερευνητές θα πρέπει να έχουν σοβαρή εμπειρία ώστε να μπορούν να διακρίνουν τις διαφορετικές συμπεριφορές της πυρκαγιάς κάτω από διαφορετικές συνθήκες.
Θα πρέπει να γίνει συνδυασμός της γνώσης της συμπεριφοράς της πυρκαγιάς με την αναγνώριση των στοιχείων από τα ίχνη ή τα υπολείμματα της βλάστησης τα οποία δείχνουν την κατεύθυνση της πυρκαγιάς, προκειμένου να βρεθεί το σημείο έναρξης.
Διάφοροι συνδυασμοί παραγόντων μπορούν να δώσουν σαν αποτέλεσμα μία ακανόνιστη επέκταση ή ανώμαλη συμπεριφορά της πυρκαγιάς.

ΙΙ. Αναγνώριση και παρατήρηση

Οι ερευνητές θα πρέπει να γνωρίζουν το πώς θα δώσουν, πώς θα πάρουν και πώς θα καταγράψουν μία ακριβή, περιεκτική και σύντομη περιγραφή ενός ατόμου ή ενός τροχοφόρου.

Θα πρέπει να γνωρίζουν επίσης ότι οι καταθέσεις που παίρνονται από τους αυτόπτες μάρτυρες λαμβάνονται υπ΄ όψιν, πλην όμως δεν μπορούν να στηρίξουν κατηγορία εναντίον κάποιου, αν δεν υποστηρίζονται και από άλλα ευρήματα. Να λάβουν σοβαρά υπόψη τους ότι δύο διαφορετικά άτομα βλέπουν το ίδιο πράγμα διαφορετικά ο ένας από τον άλλο. Ότι οι μάρτυρες δεν λένε πάντα όλη την αλήθεια και πολλοί, ακόμη και αξιόπιστοι, μπορεί να πουν πολλές ανακρίβειες. Για να πάρει κανείς μία λεπτομερή και ακριβή περιγραφή από έναν μάρτυρα θα πρέπει να γνωρίζει καλά τι ακριβώς θέλει και τι θα ζητήσει.

Μία ακριβής περιγραφή ενός ατόμου θα πρέπει να αναφέρει το φύλο, την φυλή, την ηλικία, το ύψος, το βάρος (πάχος), το χρώμα των μαλλιών.

Συμπληρωματικά στοιχεία της περιγραφής είναι τα ρούχα (χρώμα, σχέδιο, κλπ). Τα σπάνια ή ασυνήθιστα χαρακτηριστικά που μπορεί να παρατηρήσει κανείς όπως κομμένα δάκτυλα, σημάδια στο πρόσωπο, τατουάζ, σκουλαρίκι, χωλότητα, περίεργο βάδισμα, περίεργη διάλεκτος, πνευματικό ή σωματικό ελάττωμα , το στυλ χτενίσματος, η περιγραφή προσώπου, τα γυαλιά, τα κοσμήματα κλπ μπορούν να βοηθήσουν στον ταχύτερο και ασφαλέστερο εντοπισμό κάποιου ατόμου.

Στοιχεία για την περιγραφή και αναγνώριση ενός οχήματος είναι ο πλήρης αριθμός κυκλοφορίας, το έτος κατασκευής, το εργοστάσιο παραγωγής, το μοντέλο, το στυλ (σπορ, βαγκόν κλπ), το χρώμα, καθώς επίσης και επιπλέον στοιχεία όπως τυχόν τρακαρίσματα, προφυλακτήρες, στολίδια, αξεσουάρ, αριθμός επιβατών, περιγραφή επιβατών (φύλο, ηλικία κλπ).

Οι μαρτυρικές καταθέσεις από αυτόπτες μάρτυρες θα πρέπει να παίρνονται όσο το δυνατό συντομότερα. Θα πρέπει να μην επηρεάζονται οι μάρτυρες, καθότι είναι πολύ επιρρεπείς στις υποδείξεις. Οι ερωτήσεις στους μάρτυρες πρέπει να γίνονται κατ΄ ιδίαν και όχι μπροστά σε άλλους και να μην είναι καθοδηγητικές.

Εξετάζονται αρχικά οι μάρτυρες που θεωρούνται περισσότερο αξιόπιστοι και αυτοί που έχουν κάτι σοβαρό και θετικό να πουν. Τα συμπεράσματα βγαίνουν σιγά-σιγά ύστερα από συγκρίσεις μαρτύρων και ευρημάτων. Εξετάζεται πάντα το ενδεχόμενο αν οι μάρτυρες ήταν πράγματι σε θέση να δουν αυτό που λένε από το σημείο που βρισκόντουσαν, αν είχαν φοβηθεί, αν ήταν συγκινημένοι ή αν ήταν πιωμένοι.

Θα πρέπει να γνωρίζει ο ερευνητής ότι είναι πολύ δύσκολο να περιγράψει κάποιος συγχρόνως και τα ακριβή χαρακτηριστικά ενός αυτοκινήτου και τα χαρακτηριστικά των επιβατών και θα πρέπει να είναι επιφυλακτικός μέχρι την πλήρη απόδειξη.

ΙΙΙ. Σύνεργα – εργαλεία

Για να γίνει μια σωστή έρευνα εντοπισμού του σημείου έναρξης μιας πυρκαγιάς και να εξακριβωθούν τα αίτια που την προκάλεσαν είναι απαραίτητη η χρήση κάποιων μέσων και εργαλείων.

Βεβαίως τα σπουδαιότερα εργαλεία είναι η οργάνωση, η εκπαίδευση και η προετοιμασία του μυαλού να μπορεί να παρατηρεί, να καταγράφει και να συλλέγει πολύτιμες πληροφορίες χρησιμοποιώντας τα μάτια, τα αυτιά, τη σκέψη και την υπομονή του.

Υπάρχουν όμως και άλλα βασικά εργαλεία και υλικά τα οποία χρειάζονται κατά την έρευνα των δασικών πυρκαγιών. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά απ΄ αυτά, τα οποία θα πρέπει να βρίσκονται μέσα σε μια βαλίτσα ή σάκο κλπ και είναι: ταινία σήμανσης, μικρές σημαιούλες σήμανσης, χάρακας, ένας ισχυρός μαγνήτης, φωτογραφική μηχανή, στυλό- μολύβι- χαρτί- σβηστήρα, μετροταινία, πτυσσόμενο μεταλλικό μέτρο, πυξίδα, μοιρογνωμόνιο, μικρά χάρτινα κιβώτια για να τοποθετηθούν εύθραυστα αντικείμενα, μεγεθυντικό φακό, κολλητική ταινία, μαχαιράκι, φακό, φακέλους σε διάφορα μεγέθη, βουλοκέρι, στερεωτικά, γύψο, σπάτουλα ή κουτάλι, μαγνητόφωνο, έντυπα μαρτυρικών καταθέσεων κλπ

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ

α. Πρώτες ενέργειες της ομάδας άμεσης επέμβασης και του ερευνητή

Πέρα απ΄ αυτά που έχουμε αναφέρει στην αρχή για τις ενέργειες που πρέπει να κάνει το προσωπικό άμεσης επέμβασης φτάνοντας στον τόπο της πυρκαγιάς, θα πρέπει επιπλέον να καταγράψει το χρόνο άφιξης, τη συμπεριφορά της φωτιάς, το μέγεθος, τις καιρικές συνθήκες και τον τύπο της βλάστησης. Να αποτυπώσει ή να σημειώσει περιγραφές των προσώπων και των οχημάτων (αριθμούς πινακίδων, κλπ), πιθανά ευρήματα, ασυνήθιστες καταστάσεις. Να πλησιάσει τα άτομα που βρίσκονται εκεί και να ζητήσει γενικές πληροφορίες προσπαθώντας να μάθει ποιος έφτασε πρώτος στη φωτιά.

Όσον αφορά την προστασία του σημείου έναρξης θα πρέπει να προσδιοριστεί κατά προσέγγιση έστω και αρκετά ευρύτερη περιοχή (όπου το προσωπικό κατάσβεσης θα επέμβει μόνον αν είναι απαραίτητο και με προσοχή), να περιφραχτεί με ταινία σήμανσης όσο γίνεται πιο γρήγορα και να απαγορευτεί η είσοδος εντός αυτής σε αναρμόδιους, τοποθετώντας αν χρειαστεί ακόμη και κάποιον φρουρό. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στα αποδεικτικά στοιχεία όπως είναι αποτυπώματα παπουτσιών ή τροχών. Καταγράφονται στοιχεία για τα άτομα που βρίσκονται στο τόπο της πυρκαγιάς όπως ονόματα, διευθύνσεις, τηλέφωνα, ημερομηνία γέννησης κλπ. Επίσης καταγράφονται πρόχειρα τα σχόλια που κάνουν οι παρευρισκόμενοι για την πυρκαγιά.

Σημειώνονται ιδιαίτερα τα άτομα που βρίσκονται στη φωτιά χωρίς όχημα καθώς και αυτά που δείχνουν ασυνήθιστο ενδιαφέρον. Οπωσδήποτε λαμβάνονται φωτογραφίες από το πλήθος. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε άτομα που εθεάθησαν σε πολλά περιστατικά.

Όσον αφορά τα αποδεικτικά στοιχεία θα πρέπει ο ερευνητής να παρατηρήσει με προσοχή όλα τα εργαλεία, μηχανήματα ή αντικείμενα όπως σκουπιδοτενεκέδες, που βρίσκονται στην περιοχή, αλλά να μην εστιάσει αποκλειστικά και μόνο σ΄αυτά. Να παρατηρήσει τι κάνουν και που βρίσκονται τα άτομα που εμπλέκονται στην κατάσβεση. Να προσδιορίσει διακριτικά από την θερμοκρασία της μηχανής πότε έφτασαν τα οχήματα των πολιτών στον τόπο της φωτιάς.

β. Δείκτες και αποτυπώματα από την φωτιά

Μία επιτυχημένη έρευνα θα πρέπει να αποδείξει την ακριβή αιτία έναρξης της πυρκαγιάς η οποία όμως δεν μπορεί να βρεθεί αν δεν βρεθεί η πηγή ή το αντικείμενο που την προκάλεσε. Για το λόγο αυτό ο ερευνητής θα πρέπει να εντοπίσει το ακριβές σημείο έναρξης κάθε πυρκαγιάς. Η περιοχή έναρξης της πυρκαγιάς μπορεί να είναι από λίγα τετραγωνικά έως και μερικά στρέμματα και μπορεί να εντοπιστεί από το συνεργείο πρώτης επέμβασης. Τώρα ο ερευνητής θα πρέπει μέσα σ΄ αυτήν την ευρύτερη έκταση να εντοπίσει το ακριβές σημείο έναρξης.

Μερικές βασικές αρχές επηρεάζουν την συμπεριφορά εξάπλωσης των πυρκαγιών. Αυτή η συμπεριφορά έχει σαν αποτέλεσμα να αφήνει στο πέρασμά της κάποιους δείκτες ή αχνάρια τα οποία αν παρατηρηθούν σωστά μπορούν να οδηγήσουν τον ερευνητή στο ακριβές σημείο έναρξης. Ο προσδιορισμός γίνεται σταδιακά μέχρι να φτάσει στην αναγνώριση της περιοχής έναρξης της πυρκαγιάς και τελικά στο ακριβές σημείο.

Η καλύτερη πηγή προσδιορισμού για τον ερευνητή είναι το προσωπικό πρώτης επέμβασης. Θα πρέπει να ερευνηθεί τι είδε και τι έκανε το προσωπικό της άμεσης επέμβασης αμέσως μετά την άφιξή του στον τόπο της πυρκαγιάς ούτως ώστε να αποφευχθεί περιττή δουλειά από τον ερευνητή. Επίσης θα πρέπει να έρθει σε επαφή με όλους όσους υπάρχει περίπτωση να γνωρίζουν για τα αρχικά στάδια της πυρκαγιάς, όπως είναι τα άτομα που την εντόπισαν και ειδοποίησαν τα συνεργεία κατάσβεσης.

Ο ερευνητής πρέπει να γνωρίζει τις αρχές εξάπλωσης της πυρκαγιάς για να βοηθηθεί.

Πάντοτε η φωτιά καιει και εξαπλώνεται από το σημείο έναρξης προς όλες τις κατευθύνσεις και εφ΄ όσον όλες οι συνθήκες είναι ιδανικές σχηματίζει έναν κύκλο ή κάποιο σχήμα οβάλ με κέντρο το σημείο έναρξης. Επίσης κοντά στο σημείο έναρξης η φωτιά είναι συνήθως μικρή και καιει αργά οπότε μένουν στο έδαφος αρκετά άκαυτα υλικά. Όταν όμως φτάσει σε ένα ικανοποιητικό μέγεθος τότε και ανάλογα με τους παράγοντες που επιδρούν πάνω της όπως η ταχύτητα του ανέμου, οι αλλαγές στην κλίση του εδάφους, η ποσότητα και η διάταξη της βλάστησης, οι διακοπές στην καύσιμη ύλη, η φωτιά θα εξαπλωθεί ή θα περιοριστεί και θα καιει με λιγότερη ή περισσότερη ένταση. Αυτές οι αλλαγές στη συμπεριφορά της πυρκαγιάς συνήθως αποτυπώνονται στο έδαφος και βοηθούν καθοδηγώντας τον ερευνητή στο σημείο έναρξης.

Ο άνεμος πιθανόν να έχει την μεγαλύτερη επίδραση από όλους τους άλλους παράγοντες στην ένταση και εξάπλωση της πυρκαγιάς. Η πυρκαγιά που κινείται προς την κατεύθυνση του ανέμου καιει γρηγορότερα από ότι αυτή που κινείται αντίθετα με τον άνεμο. Ο ερευνητής είναι δυνατό να δει τη διαφορά στα ίχνη και στην ποσότητα της βλάστησης που έχει καταστραφεί. Καθώς η φωτιά φτάνει σε ένα ικανοποιητικό μέγεθος αρχίζει να δημιουργεί δικό της άνεμο και καιει ακόμα γρηγορότερα από ότι πριν. Αυτές οι φωτιές υπό κανονικές συνθήκες δημιουργούν νέες εστίες προς την κατεύθυνση του ανέμου. Αν όμως κάποια νέα εστία εμφανιστεί από την αντίθετη πλευρά τότε θα πρέπει να ελεγχθεί η προέλευσή της.

Η κλίση του εδάφους είναι ο επόμενος σημαντικός παράγοντας που επιδρά στην ταχύτητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς. Η φωτιά καιει γρηγορότερα προς τα ανάντη παρά προς τα κατάντη καθώς η καύσιμη ύλη που βρίσκεται προς τα ανάντη προθερμαίνεται.

Η φωτιά εξαπλώνεται γρηγορότερα και γίνεται πλήρης καύση όταν η καύσιμη ύλη είναι στεγνή. Σε περίπτωση που η καύσιμη ύλη είναι βρεγμένη ή περιέχει μεγάλη υγρασία καίγεται πιο σιγά και μπορεί να παραμείνουν άκαυστα υλικά.

Τα διάκενα και οι διακοπές της βλάστησης που υπάρχουν λόγω φυσικών εμποδίων (βραχώδεις εξάρσεις, μονοπάτια κλπ) μπορούν να περιορίσουν τη φωτιά ή ακόμη και να τη σβήσουν. Σχεδόν πάντα οποιοδήποτε εμπόδιο είναι δυνατόν να ελαττώσει την ένταση της φωτιάς. Επίσης είναι πιθανό με την επίδραση κάποιου εμποδίου να αλλάξει η κατεύθυνση της πυρκαγιάς έστω και προσωρινά. Δεν πρέπει ο ερευνητής να μπερδευτεί από την προσωρινή αλλαγή της διεύθυνσης της φωτιάς.

Θα πρέπει επίσης να ξέρει να ερμηνεύει τις αρχές εξάπλωσης της πυρκαγιάς σε σχέση με αυτά που βλέπει στο έδαφος, ερμηνεύοντας τους δείκτες που του καθορίζουν την κατεύθυνση της φωτιάς.

Καθώς η φωτιά πλησιάζει τους βλαστούς αγρωστωδών ή άλλων μονοστέλεχων φυτών όπως οι καλαμιές, η άγρωστης, κλπ ζεσταίνονται και απανθρακώνονται πρώτα στη μία πλευρά με αποτέλεσμα η πλευρά αυτή να αδυνατίζει. Το αποτέλεσμα είναι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει όταν κόβουμε για να ρίξουμε κάτω ένα δέντρο. Τελικά οι βλαστοί ή τα στενόμακρα φύλλα καθώς η φωτιά εισχωρεί στη μάζα του φυτού πέφτουν μέσα στη στάχτη πριν ακόμη καούν ολόκληρα, δείχνοντας με την κορυφή τους την κατεύθυνση από την οποία ήρθε η φωτιά. Βεβαίως θα πρέπει οι ενδείξεις αυτές να επαληθευτούν και με άλλα δεδομένα ή άλλες ενδείξεις.

Σε πυρκαγιές που εξαπλώνονται αργά και αναπτύσσουν μικρές θερμοκρασίες καίγεται συνήθως περισσότερο η πλευρά που βρίσκεται προς το μέρος από όπου έρχεται η φωτιά. Πολλές φορές σ΄ αυτήν τη περίπτωση παρατηρήθηκε ότι μία μεμονωμένη τούφα βλάστησης μπορεί να μην δώσει σαφείς ενδείξεις της κατεύθυνσης αν όμως προσεχτεί μία ευρύτερη περιοχή, η στάχτη φαίνεται πιο ανοιχτόχρωμη, όταν η κατεύθυνση παρατήρησης είναι από την πλευρά του σημείου έναρξης προς την περίμετρο της πυρκαγιάς, αφού η απανθράκωση της καύσιμης ύλης ήταν τέλεια ενώ φαίνεται σκουρόχρωμη η στάχτη όταν βλέπουμε από την περίμετρο προς το μέρος του σημείου έναρξης,αφού η πλευρά αυτή ήταν περισσότερο προστατευμένη και η καύση δεν ήταν πλήρης.

Επίσης κάθε αντικείμενο που βρίσκεται πάνω στην καύσιμη ύλη και την προστατεύει από τις γλώσσες της φωτιάς δίνει σαφείς ενδείξεις της κατεύθυνσής της. Αν το αντικείμενο μετακινηθεί βλέπουμε μια καθαρή γραμμή καμένη ολοκληρωτικά από μπροστά, ενώ μία ακανόνιστη γραμμή από την άλλη πλευρά. Αυτό δείχνει ότι η φωτιά κινείτο από το σημείο Α προς το σημείο Β.

Συνήθως από την πλευρά που φυσά ο άνεμος και είναι και η κατεύθυνση της φωτιάς, τα πρέμνα ή τα κλαδιά των θάμνων ή και ιστάμενων δένδρων, καθώς η πλευρά αυτή είναι απροστάτευτη και εκτίθεται περισσότερο στη φωτιά και στον άνεμο (ενώ η άλλη πλευρά παραμένει πιο κρύα και προστατεύεται είτε από τον κορμό είτε από τα υπολείμματα της βλάστησης), καίγονται περισσότερο και δημιουργείται ένα αποτύπωμα όπως φαίνεται στην εικόνα 4. Αυτό το φαινόμενο δημιουργείται ακόμη και στο γρασίδι και γίνεται αντιληπτό όταν εξεταστεί προσεκτικότερα, περνώντας ελαφρά την παλάμη πάνω από την επιφάνεια του χόρτου που κάηκε οπότε δίνεται η αίσθηση ότι το χέρι περνά πιο εύκολα (σαν να γλιστράει), όταν κινείται προς την πλευρά που κατευθυνόταν η φωτιά, ενώ σκαλώνει προς την αντίθετη πλευρά.

Στην εικόνα φαίνεται το αποτύπωμα που αφήνει η φωτιά που κινείται προς τα ανάντη πλαγιάς ή προς την κατεύθυνση του ανέμου, πάνω στους κορμούς των δέντρων.

Στην εικόνα αποτυπώνονται τα ίχνη της φωτιάς πάνω στους κορμούς των δέντρων, όταν η φωτιά κινείται προς τα κατάντη πλαγιάς ή αντίθετα με τον άνεμο.

Στην εικόνα αποτυπώνονται τα ίχνη της φωτιάς που κινείται δεξιά και αριστερά ανάμεσα από συστάδα δέντρων. Σημειώνεται ότι όσο πιο δυνατός είναι ο άνεμος, τόσο πιο οριζόντια είναι η γραμμή που μένει στον κορμό, ενώ γίνεται πιο κάθετη σε μικρότερη ένταση αέρα.

Στην εικόνα φαίνεται η τυπική μορφή του ίχνους που μένει στις κόμες των δέντρων όταν η φωτιά αρχίζει από το σημείο Α και κινείται αυξάνοντας σιγά-σιγά σε ένταση και ταχύτητα εξάπλωσης.

Η εικόνα δείχνει την φολίδωση που είναι ένα είδος απανθράκωσης που συνήθως δημιουργείται πάνω σε ξύλινες επιφάνειες, όπως ξύλινοι στύλοι ή πάσσαλοι, σανίδες ή άλλες κατασκευές ή ξύλινα στηρίγματα πινακίδων, κλπ Οι φολίδες μπορεί να είναι μεγάλες ή μικρές και ακόμη γυαλιστερό ή μουντό μαύρο. Μεγάλες φολίδες γυαλιστερές σημαίνει ότι έγιναν από φωτιά μεγάλης έντασης και ταχύτητας, ενώ μικρές και μουντές σημαίνει ότι η φωτιά ήταν αργή και με μικρή ένταση. Το βάθος της απανθράκωσης είναι ένας καλός δείκτης της κατεύθυνσης της φωτιάς. Στην εικόνα μας φαίνεται ότι η απανθράκωση ήταν μεγαλύτερη από την πλευρά που δείχνει το βέλος. Αυτό σημαίνει ότι η φωτιά κινείτο από αριστερά προς τα δεξιά.

Το freezing των κλαδίσκων που απεικονίζονται στην εικόνα δείχνουν την κατεύθυνση την οποία είχε η φωτιά.

Το βάψιμο του βράχου ή άλλων αντικειμένων που δεν καίγονται, από τη μία πλευρά το οποίο προέρχεται από τις ουσίες που εξατμίζονται λόγω της καύσης αλλά και από τα μικροσκοπικά (αιωρούμενα) υλικά που μεταφέρει η φωτιά, δείχνουν την κατεύθυνση κίνησης της πυρκαγιάς.

Η αιθάλη που εναποτίθεται στην μία πλευρά μεταλλικών φραχτών ή άλλων παρόμοιων υλικών, δείχνει την κατεύθυνση έναρξης της πυρκαγιάς και προσδιορίζεται με το χέρι όταν περαστεί πάνω από την επιφάνειά τους.

Από την στιγμή που αξιοποιηθούν όλες οι ενδείξεις και πληροφορίες ακολουθώντας την σωστή διαδικασία και βρεθεί το ακριβές σημείο έναρξης της φωτιάς θα πρέπει να είναι πλέον φανερή και η αιτία της. Αν η φωτιά ήταν τυχαία θα πρέπει το αντικείμενο ανάφλεξης να βρίσκεται εκεί. Αν η φωτιά ήταν εκ προθέσεως ή κακόβουλος εμπρησμός τότε το αντικείμενο ανάφλεξης μάλλον θα έχει καταστραφεί από τη φωτιά ή θα έχει απομακρυνθεί από τους εμπρηστές. Σε κάθε περίπτωση ο ερευνητής θα πρέπει να βρει το αντικείμενο ανάφλεξης για να καθορίσει την αιτία της πυρκαγιάς. Αν δεν βρεθεί τότε θα πρέπει να ψάξει, έως ότου είναι πλέον βέβαιος ότι αυτό έχει καταστραφεί.

γ. Αίτια πυρκαγιών

Προσωπική μου άποψη είναι ότι γενικά μέχρι σήμερα δεν έγινε επισταμένη έρευνα των αιτίων των πυρκαγιών στην Ελλάδα ούτε από τις Δασικές Αρχές, ούτε από τις Αστυνομικές ούτε από τις Πυροσβεστικές. Ένας λόγος που δεν έγινε είναι ότι δεν υπάρχει ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό για την δουλειά αυτή, ανεξάρτητα αν υπάρχει εκπαιδευμένο προσωπικό για άλλες εργασίες, όπως το αστυνομικό έγκλημα ή οι αστικές πυρκαγιές. Ένας άλλος λόγος είναι ότι όλοι προτιμούν την εύκολη, βολική και πομπώδη λύση να φορτώνουν τις πυρκαγιές στους κακούς εμπρηστές, είτε είναι αυτοί ξένες δυνάμεις, είτε είναι πικραμένοι Έλληνες, είτε οικοπεδοφάγοι.

Συνήθως τα αίτια των πυρκαγιών που δεν αναφέρονται ως άγνωστα δεν σημαίνει πάντα ότι έχουν ερευνηθεί και ότι βρέθηκε η συσκευή ανάφλεξης, αλλά καταχωρείται η πιθανή ή η προφανής αιτία. Τα μόνα σίγουρα αίτια που καταγράφηκαν στα στατιστικά δεδομένα της χώρας είναι αυτά που έχουν ομολογηθεί από τους εξ αμελείας εμπρηστές και μερικά από αυτά που προκλήθηκαν από την Δ.Ε.Η., βολές του στρατού, κεραυνούς και μερικές που εξιχνιάστηκαν από τις κατά τόπους Δασικές Αρχές, κυρίως τα τελευταία χρόνια, μετά την παρακολούθηση σχετικών σεμιναρίων από υπαλλήλους των Δασικών Υπηρεσιών

Η παραπάνω άποψη επιβεβαιώνεται και από την ανάλυση που μας δίνει στον ανωτέρω ΠΙΝΑΚΑ 1, σχετική έρευνα που έγινε από τούς α) Καθηγητή του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ. κ. Νικόλαο Στάμου και β) Dr. Κώστα Καλαμποκίδη (του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης) με τίτλο “ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ” και αναφέρεται στα έτη από 1983-1992.

Παρόμοια ποσοστά παρουσιάζει και όλη η υπόλοιπη Ελλάδα.

ΑΙΤΙΕΣ ΕΜΠΡΗΣΜΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

Μία από τις κύριες αιτίες των Δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα είναι οι εμπρησμοί από πρόθεση, που ανέρχονται σε ποσοστό 29,3% (Καϊλίδης, Δασικές πυρκαγιές-Θεσσαλονίκη 1990). Βεβαίως πολλοί εμπρησμοί που δεν έχουν εξιχνιαστεί συμπεριλαμβάνονται μέσα στο ποσοστό των άγνωστων αιτίων, που ανέρχονται σε 25 – 40% και ίσως ακόμη περισσότερο.

Οι εμπρησμοί αυτοί υποκινούνται από διάφορες αιτίες μεταξύ των οποίων είναι και:

Οι δόλιες ενέργειες ατόμων που αποσκοπούν στο κέρδος (πληρωμένοι εμπρηστές από οικοπεδοφάγους, έμποροι γης, κλπ), την οικοπεδοποίηση των καμένων εκτάσεων, την αλλαγή χρήσης τους, την επέκταση υπαρχόντων καλλιεργειών, κλπ
Ενέργειες δολιοφθοράς από τρίτες χώρες
Εμπρησμοί βοσκών για την δημιουργία ή την ανανέωση της βλάστησης των βοσκοτόπων τους
Πολιτικές επιβράβευσης των καταπατητών των δασών, αφού πάρα πολλά αυθαίρετα κτίσματα μέσα σε καμένα ή σε εκχερσωμένα δάση και δασικές εκτάσεις, ακόμη και με τελεσίδικα πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής, δεν έχουν γκρεμιστεί ποτέ. Αφού προωθούνται νομοσχέδια νομιμοποίησης αυθαιρέτων κτισμάτων και εμπορευματοποίησης της γης.
Ενέργειες έχθρας ή ρεβανσισμού (εναντίον πολιτικών, πολιτικών αντιπάλων, κρατικών υπηρεσιών, κλπ)
Δημιουργία πολιτικών αναταραχών (μεγάλες πυρκαγιές πριν από εκλογές)
Πυρομανία
Για την απόκρυψη άλλου εγκλήματος (φωτιά σε ανθρώπινα πτώματα ή αυτοκίνητα για παραπλάνηση των αρχών ή απόκρυψη στοιχείων)
Ματαιοδοξία (π.χ. από εθελοντές ή οικείους τους ή ακόμη και πυροσβέστες, για να αποδείξουν την ετοιμότητά τους ή τον ηρωισμό τους)
Ενέργειες ανηλίκων
Ενέργειες ψυχοπαθών

ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΕΜΠΡΗΣΜΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

Για την αποτροπή ενεργειών που προέρχονται από τις παραπάνω αιτίες θα πρέπει να παρθούν συντονισμένα μέτρα από όλη την κρατική μηχανή και τους πολίτες μεταξύ των οποίων είναι και τα εξής:

Περιπολίες από αέρος
Ετοιμότητα και παρακολούθηση από τις αρμόδιες αρχές και περιοίκους (κρυφή)
Έκδοση δελτίων τύπου
Ανακοινώσεις και αφίσες στην περιοχή επίμονων εμπρησμών με ανάλογο υλικό που να προσδιορίζει τον ύποπτο
Ενεργοποίηση διατάξεων για επίγειες περιπολίες
Λεπτομερής έρευνα / δίωξη
Εξασφάλιση αμοιβών για όσους δώσουν πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψη εμπρηστή
Τοποθέτηση ηλεκτρονικών συσκευών (bird dog) σε οχήματα υπόπτων, για την παρακολούθηση των οχημάτων τους

Μεγάλη δημοσιοποίηση των κατηγοριών εναντίων υπόπτων, αλλά μόνον ΟΤΑΝ αυτές ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΕΔΕΙΓΜΕΝΕΣ και δεν βλάπτουν την αξιοπρέπεια και την υπόληψη αθώων πολιτών.

Συσκευές ανάφλεξης

Μερικές από τις συσκευές ανάφλεξης που κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί και θα πρέπει ο ερευνητής να αναζητήσει είναι: σπίρτα, ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές (radio controlled), μηχανικές συσκευές κλπ

Θα πρέπει επιπλέον να πούμε ότι επιτυχημένη διερεύνηση των εμπρησμών από πρόθεση δεν είναι μόνο αυτή που θα εντοπίσει τους δράστες αλλά και αυτή, από τις ενέργειες της οποίας οι δράστες θα αναγκαστούν να σταματήσουν τους εμπρησμούς.

δ. Έρευνα

Ερευνώντας τους δείκτες και τα ίχνη της πυρκαγιάς που θα μας οδηγήσουν στο σημείο έναρξης θα πρέπει το αντικείμενο της ανάφλεξης ή μέρος του να βρίσκεται εκεί. Σε περίπτωση που η πυρκαγιά είναι κακόβουλη ενέργεια και εκ προθέσεως, ίσως το αντικείμενο ανάφλεξης να έχει μετακινηθεί ή να έχει καταστραφεί από τη πυρκαγιά. Σε κάθε περίπτωση ο ερευνητής θα πρέπει να ψάξει για την ανεύρεση ενός αντικειμένου ανάφλεξης στην περιοχή έναρξης της φωτιάς το οποίο θα τον βοηθήσει στον προσδιορισμό της αιτίας της πυρκαγιάς. Αν κάτι τέτοιο δεν βρεθεί μία συστηματική έρευνα θα πρέπει να τον πείσει ότι το αντικείμενο της ανάφλεξης έχει καταστραφεί ή απομακρυνθεί ή δεν μπορεί να εντοπιστεί.

Ακόμη όμως και αν δεν βρεθεί το αντικείμενο ανάφλεξης θα μπορεί να βρεθεί ίσως η αιτία, αποκλείοντας κάποιες απίθανες περιπτώσεις και ελαττώνοντας έτσι τις πιθανότητες των αιτίων. Αν π.χ. στην περιοχή της πυρκαγιάς δεν υπάρχουν σκουπιδότοποι, αποκλείεται η περίπτωση ανάφλεξης από αυτή την αιτία. Αν δεν υπάρχουν ούτε πεδία βολής, ούτε ηλεκτρικά καλώδια αποκλείονται και αυτές οι περιπτώσεις και ούτω καθ’ εξής, μέχρι να φτάσουμε σε κάποια ελάχιστα πιθανά αίτια ή πολλές φορές και σε ένα.

Καθώς οι δείκτες και τα ίχνη της πυρκαγιάς φέρνουν τον ερευνητή οπισθοδρομώντας στο σημείο έναρξης της φωτιάς.

Επανεξετάζονται προσεκτικά οι δείκτες που τον οδήγησαν σ’ αυτή την έκταση ενώ συγχρόνως προστατεύεται η γύρω περιοχή
Ξαναπαρατηρείται η περιοχή με την χρήση διόπτρων (κιάλια), για να ερευνηθεί με λεπτομέρεια
Φωτογραφίζεται από όλες τις πλευρές, προσπαθώντας να συμπεριληφθούν στην φωτογραφία γνωστά αντικείμενα που είναι χαρακτηριστικά και αναγνωρίσιμα στην περιοχή ή στην συγκεκριμένη θέση.
Γίνεται λεπτομερές σκίτσο της έκτασης
Τοποθετείται η έκταση στον χάρτη για να φανεί η σχέση της με την συνολική περίμετρο της φωτιάς και τα χαρακτηριστικά του εδάφους.
Εξασφαλίζεται η προστασία χρήσιμων αντικειμένων, που βρίσκονται έξω από αυτήν
Καλείται επί πλέον προσωπικό, για βοήθεια αν αυτό θεωρηθεί απαραίτητο
Δημιουργείται ομάδα εργασίας και ανατίθενται τομείς της δουλειάς
Το τελικό στάδιο της επιτόπιας έρευνας για την ανεύρεση στοιχείων και τον εντοπισμό της συσκευής ή υλικού ανάφλεξης είναι η έρευνα της περιοχής ανάφλεξης.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ερευνηθεί η περιοχή ανάφλεξης όπως υπάρχουν και πολλοί τρόποι να χωριστεί η έκταση σε τμήματα. Όλη η έκταση μπορεί εφ’ όσον είναι αρκετά μικρή να ερευνηθεί με τη μία, αλλά καλύτερα είναι να χωριστεί σε τμήματα όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα :

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ποτέ δεν δίνεται δεύτερη ευκαιρία για ψάξιμο και γι’ αυτό είναι φρόνιμο να ερευνηθεί κάθε τμήμα δύο ή και τρεις φορές. Καλό είναι μετά την έρευνα να ακολουθήσει και δεύτερη έρευνα από άλλο άτομο, πριν από την αναχώρηση του συνεργείου.

Οι λωρίδες στις οποίες θα χωριστεί η έκταση να είναι αρκετά στενές ώστε να μπορεί να γίνει εύκολο και καλό ψάξιμο. Κατά την έρευνα θα πρέπει ο υπεύθυνος να εστιαστεί σε όλα τα μικροαντικείμενα. Αυτό μπορεί να γίνει σκανάροντας την έκταση με έναν χάρακα. Χρησιμοποιείται εκτός από γυμνό μάτι και μεγεθυντικός φακός καθώς και ισχυρός μαγνήτης για τον εντοπισμό τυχόν υπαρχόντων μεταλλικών αντικειμένων (κομμάτια φρένων, εξάτμισης, βίδες, εκρηκτικού μηχανισμού, κλπ).

Σε κάθε περίπτωση μπορούν να βρεθούν δείκτες που να καθοδηγήσουν τον ερευνητή να καθορίσει την αιτία έναρξης της πυρκαγιάς (π.χ. στην περίπτωση των κεραυνών μπορεί να βρεθεί σχίσιμο στον κορμό του δέντρου, καμένη κορυφή, κλπ στην περίπτωση γεωργικού μηχανήματος μπορεί να βρεθεί κομμάτι από την σήτα της εξάτμισης, κομμάτι από τα φρένα, κλπ). Αυτό που χρειάζεται είναι έμπειρο μάτι για την αναγνώριση του αντικειμένου που βρέθηκε ή τμήματος του. Για να καταλήξει κανείς σε ασφαλή συμπεράσματα θα πρέπει πολλές φορές να γίνει συνδυασμός ευρημάτων και καταθέσεων.

ε. Συλλογή

Η αποθήκευση των ευρημάτων μέχρι την παράδοσή τους στις δικαστικές αρχές και την διεξαγωγή της δίκης πρέπει να εξασφαλιστεί. Ανάλογα με το είδος τους τα ευρήματα θα πρέπει να συλλεχθούν και να φυλαχτούν σε κατάλληλα δοχεία. Θα πρέπει για παράδειγμα υλικά που δεν θέλουμε να χάσουν την οσμή τους να φυλαχτούν σε νάιλον σακούλες, υλικά που υπάρχει περίπτωση να μουχλιάσουν να μην μπουν σε νάιλον σακούλες αλλά σε χάρτινες. Αν όμως είναι κάτι εύθραυστο πρέπει να φυλαχτεί σε σκληρό χαρτοκιβώτιο ή μικρό χάρτινο κουτί ή σε γυάλινο βάζο. Διάφορα χημικά ή χημικά υγρά πρέπει να αποθηκευτούν σε γυάλινα βάζα ή μπουκάλια. Πάντα φροντίζουμε να συλλέξουμε αρκετή ποσότητα ώστε να γίνουν και οι απαραίτητες χημικές αναλύσεις στα ειδικά εργαστήρια. Εύθραυστα και ευπαθή υλικά όπως αποτεφρωμένα σπίρτα, τσιγάρα, σχοινιά, φιδάκια για κουνούπια, κλπ θα πρέπει πρώτα να ραντιστούν απαλά με στερεωτικό. Ίχνη οχημάτων ή παπουτσιών θα πρέπει να αποτυπωθούν σε εκμαγεία από γύψο.

Τα στοιχεία δεν πρέπει να είναι σκόρπια χωρίς να έχουν καμιά σχέση μεταξύ τους αλλά να συνδέονται και να μας δίνουν την ιστορία της έναρξης της φωτιάς. Ευρήματα που είναι άσχετα με την υπόθεση δεν πρέπει να συνδεθούν ούτε να δημιουργούν σύγχυση.

ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΟΡΙΣΜΑΤΟΣ

Όλα τα αποδεικτικά στοιχεία, η καταγραφή της συμπεριφοράς της πυρκαγιάς, τα ευρήματα στο σημείο έναρξης, το σκίτσο της περιοχής έναρξης με την απεικόνιση των ευρημάτων και το σημείο ανάφλεξης, ο χάρτης της πυρκαγιάς, οι μαρτυρικές καταθέσεις, οι φωτογραφίες και το έγγραφο που συντάσσει ο ερευνητής ή η ομάδα ερευνητών όπου αποδεικνύεται η αιτία της πυρκαγιάς και οι τυχόν υπεύθυνοι εμπρηστές, υποβάλλεται αφού κλείσει η έρευνα στον αρμόδιο Εισαγγελέα.

Έρευνα Αρχικής Εστίας και Αιτίας πυρκαγιάς σε Δάσος

Κατηγορίες

Δημοσιεύσεις μας